Układ oddechowy noworodka jest niezwykle wrażliwy, a jego prawidłowe funkcjonowanie ma ogromne znaczenie już od pierwszych dni życia. Nawet drobne problemy – jak sapka, katar czy niedrożność noska – mogą zakłócać sen, karmienie i ogólny komfort dziecka. Dlatego warto wiedzieć, jak działa nos malucha i jak reagować, gdy pojawiają się pierwsze objawy niedrożności.
Nos noworodka – mały, ale istotny
W przeciwieństwie do starszych dzieci i dorosłych, noworodki oddychają wyłącznie przez nos. Jest to cecha fizjologiczna typowa dla pierwszych kilku miesięcy życia – jama ustna noworodka „zarezerwowana” jest w tym czasie głównie do ssania. To właśnie dlatego każda przeszkoda w swobodnym przepływie powietrza przez nos, nawet jeśli to tylko niewielka ilość śluzu czy obrzęk błony śluzowej, może powodować spory dyskomfort.
Anatomicznie nos noworodka jest krótki i wąski. Błona śluzowa jest delikatna i bardzo podatna na podrażnienia, a gruczoły śluzowe dopiero uczą się funkcjonować. Wszystko to sprawia, że drobne zanieczyszczenia powietrza, zmiany temperatury czy resztki płynu owodniowego mogą prowadzić do okresowej niedrożności nosa – nawet jeśli dziecko nie jest chore. Co ważne, noworodki nie potrafią jeszcze samodzielnie oczyścić nosa ani wydmuchać go, dlatego nawet fizjologiczna wydzielina wymaga naszej uwagi.
Katar i sapka u noworodka – czy to już infekcja?
Już w pierwszych dniach życia wielu rodziców zauważa, że ich dziecko „pochrapuje” albo wydaje się mieć zatkany nosek. Czy to infekcja? Nie zawsze. W większości przypadków to sapka – zjawisko zupełnie normalne, które wynika z adaptacji nosa do nowych warunków. W nosku może zalegać śluz, kurz, a nawet resztki mazi płodowej. Objawy przypominają lekki katar, ale nie mają podłoża wirusowego ani bakteryjnego.
Jak to rozpoznać? Kiedy warto udać się do lekarza, a kiedy wystarczy codzienna higiena? Praktyczne odpowiedzi na te pytania można znaleźć w artykule sapka i lekki katar w pierwszych dniach życia noworodka.
Kiedy do laryngologa?
W większości przypadków sapka nie wymaga interwencji lekarza – wystarczy nawilżanie powietrza, oczyszczanie nosa przy pomocy soli fizjologicznej i obserwacja dziecka. Jednak są sytuacje, w których wizyta u laryngologa dziecięcego jest uzasadniona. Należą do nich m.in.:
- trudności z oddychaniem, które nie ustępują po oczyszczeniu nosa,
- dźwięczne, świszczące oddechy (stridor),
- częste wymioty śluzem,
- karmienie przerywane dusznością,
- nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.
Laryngolog może ocenić drożność nosa, obecność wad anatomicznych (np. niedrożność tylnych nozdrzy – choanalną) lub skierować na dalszą diagnostykę, jeśli objawy nie ustępują.
Higiena nosa – jak robić to bezpiecznie?
Oczyszczanie nosa noworodka to codzienny rytuał, który pomaga utrzymać drożność i zapobiega infekcjom. Najczęściej stosuje się sól fizjologiczną w ampułkach lub specjalne preparaty izotoniczne w sprayu. Warto jednak pamiętać, by nie przesadzać – zbyt częste płukanie może podrażnić błonę śluzową.
Do usuwania wydzieliny z nosa można używać aspiratorów – ręcznych lub podłączanych do odkurzacza. Należy jednak robić to ostrożnie i nie częściej niż kilka razy dziennie. Nigdy nie wkładamy niczego głęboko do nosa!
Zmysł węchu i słuchu – rozwój laryngologiczny
Układ laryngologiczny noworodka to nie tylko nos, ale też gardło, uszy i krtań. Warto wiedzieć, że zmysł węchu rozwija się bardzo wcześnie – dziecko już po urodzeniu rozpoznaje zapach mamy. Słuch również działa od pierwszych chwil – noworodki reagują na dźwięki, szczególnie te o wysokiej częstotliwości.
W Polsce przesiewowe badania słuchu wykonuje się w szpitalu, zaraz po urodzeniu. W razie nieprawidłowości dziecko kierowane jest do audiologa lub otolaryngologa na dalszą diagnostykę. Wczesne wykrycie problemów ze słuchem ma kluczowe znaczenie dla rozwoju mowy i relacji społecznych.
Bibliografia:
K. Krajewska, Otorynolaryngologia dziecięca, PZWL, 2021.
A. Wysocka, Neonatologia – opieka nad noworodkiem, Elsevier, 2020.